Όταν έκλαψε ο Νίτσε

To θέατρο στο ντιβάνι της ψυχανάλυσης

Η συνάντηση δύο κορυφαίων προσωπικοτήτων, όπως αυτών του Φ. Νίτσε και του Γ. Μπρόϊερ πάνω στο σανίδι, δεν μπορεί παρά να σηματοδοτεί ένα ξεχωριστό γεγονός στο θεατρικό γίγνεσθαι της Αθήνας, πόσο μάλλον όταν μιλάμε για την θεατρική μεταφορά του βιβλίου του ψυχοθεραπευτή-σταρ Ίρβινγκ Γιάλομ «Όταν έκλαψε ο Νίτσε», ενός από τους πιο ευπώλητους τίτλους στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία.

  Το έργο μάς μεταφέρει στη Βιέννη του 19^ου αιώνα, όπου μέσω μιας φανταστικής συνάντησης του Νίτσε με τον Μπρόϊερ, επιχειρεί να φωτίσει τη σχέση της υπαρξιακής φιλοσοφίας με την ψυχοθεραπεία. Συνδετικό κρίκο των δυο ανδρών αποτελεί η Ρωσίδα ποιήτρια Λου Σαλομέ, η οποία με όπλο την παροιμιώδη γοητεία της, κάμπτει τις αντιστάσεις του Μπρόιερ και τον πείθει να αναλάβει τη σύνθετη περίπτωση του αμφιλεγόμενου ακόμα τότε καθηγητή Νίτσε. Ο γιατρός Μπρόιερ προτείνει μια ανταλλαγή-πρόκληση στον φιλόσοφο Νίτσε, με την αποδοχή της οποίας ξεκινά ένας έντονος διάλογος που πρόκειται να επηρεάσει καθοριστικά τις ζωές των δύο ανδρών.

  Το πρωταγωνιστικό -αλλά και σκηνοθετικό- δίδυμο Ακύλλας Καραζήσης ( Γ.Μπρόϊερ) και Νίκος Χατζόπουλος (Φ.Νίτσε), κατορθώνει να μάς μεταδώσει την ουσία και τη δυναμική που παράγεται από μια τέτοια συνάντηση μεγάλων πνευμάτων της διανόησης. Με όπλο μια παρεμβατική, παράλληλη με την δράση αφήγηση, που γίνεται κατά μεγάλο μέρος από τον τρίτο άνθρωπο της παράστασης, νεαρό τότε γιατρό και προστατευόμενο του Μπρόϊερ Ζίγμουντ Φρόυντ (Χ. Φραγκούλης), διακρίνουμε την ευρηματική δουλειά που έχει γίνει για να αποκτήσει το λογοτεχνικό κείμενο θεατρική υπόσταση.

 Η διασκευή της Ευαγγελίας Ανδριτσάνου βάζει στο κέντρο της πλοκής τη σχέση των δύο ανδρών, μέσα από την οποία μας ξεναγεί στο σύμπαν της κοσμοθεωρίας τους αλλά και στην Βιέννη μιας εποχής μεγάλων πνευματικών ζυμώσεων. Η ευρηματική «εξαφάνιση» των γυναικείων χαρακτήρων του βιβλίου κατορθώνει ακόμα περισσότερο να βάλει στο επίκεντρο τη σχέση των δυο ανδρών και να εστιάσει μέσα από αυτήν εκτός από την φιλοσοφία τους και στην ανθρώπινη πλευρά τους. 

  Η παράσταση του θεάτρου Θησείον είναι η πρώτη απόπειρα για θεατρική μεταφορά του έργου του Γιάλομ στην Ευρώπη. Έχει δουλευτεί έτσι ώστε να έχει διαχρονικότητα και ευρεία απεύθυνση, προσφέροντας μια εναλλακτική ανάγνωση στο κείμενο. Το μεγάλο ομολογουμένως μέγεθός της -είναι σχεδόν τρίωρη- και η πυκνότητα των νοημάτων  της αντιμετωπίζεται με  σκηνοθετική και κινησιολογική ευρυματικότητα, ξεκούραστο μινιμαλιστικό σκηνικό και έξυπνες μουσικές παρεμβάσεις, διατηρώντας έναν ρυθμό μέχρι τέλους. Έχουμε ένα δείγμα μεταμοντέρνου θεάτρου, που ενώ μάς περνάει μέσα από το λαβύρυνθο των πληροφοριών του βιβλίου, μάς οδηγεί τελικά σε διέξοδο και αποφεύγει το χάος πολλών άλλων ατυχών μεταμοντέρνων ανεβασμάτων.

 Το φλερτ της μυθοπλασίας με την ψυχανάλυση αποδεικνύεται τελευταία ένα δυνατό εμπορικό χαρτί , δεξαμενή από την οποία κινηματογράφος, λογοτεχνία και θέατρο φαίνεται να αντλούν ιστορίες, ενώ το κοινό από την πλευρά του φαίνεται πανέτοιμο να τις καταναλώσει. Μεταξύ άλλων, αυτή την σαιζόν έχουμε δει στις αίθουσες Φρόϋντ, Γιουνγκ και Όττο Γκρος στην «Επικίνδυνη Μέθοδο» του Κρόνενμπεργκ, αλλά και Μπρόϊερ, Νίτσε και ξανά Φρόϋντ στο «Όταν έκλαψε ο Νίτσε» στο θέατρο Θησείον, ενώ με αγωνία περιμένουμε το νέο βιβλίο του Γιάλομ τον επόμενο μήνα.  Είτε το ζητούμενο είναι η «θεραπεία της απόγνωσης» , είτε η καταβύθιση μέσα στον ψυχικό μας κόσμο, η αναπαράσταση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας φαντάζει ως ένα ασφαλές όχημα για μια πρώτη διερευνητική περιήγηση. Φαίνεται πως η απόγνωση του Νίτσε ή του Μπρόιερ συνδέεται άμεσα με τις μικρές ή μεγαλύτερες κρίσεις που βιώνουμε σήμερα γι’αυτό και μαγνητίζει το ενδιαφέρον των θεατών. Η ταύτιση μπορεί να γίνει εύκολα φανερή, παρακολουθώντας τα κεφάλια που γνέφουν συγκαταβατικά στο άκουσμα της φράσης-ορόσημο του Νίτσε «ότι δε με σκοτώνει, με κάνει πιο δυνατό».

INFO:

Θησείον – Ενα θέατρο για τις τέχνες: Τουρναβίτου 7, Θησείο

Παραστάσεις: 2 Νοεμβρίου 2011 έως 22 Ιανουαρίου 2012